Meer over de periode 1600-1800


Terug naar:  KLEINSTRA...........BLANKEN...............van der RASSEL...........van der VAART

TIJDLIJN

ca. 0
Een zestienjarig  meisje wordt bij het Drentse Yde geofferd in de hoop op vruchtbaar land en vee

ca. 500
Het christendom verschijnt in Frankrijk en de Zuidelijke Nederlanden Belgie, Limburg en Brabant)

690
De Engelse monnik Willebrord gaat naar Noord-Nederland om de Friezen tot het christendom te bekeren.

695
Oprichting van het eerste Noord-Nederlandse bisdom: dat van Utrecht. Willebrord is de eerste bisschop.

754
De Angelsaksische bisschop Bonifathius wordt tijdens zijn kersteningpraktijken bij Dokkum vermoord door roofzuchtige Friezen.

1096-1099
Rooms-katholieke 'kruisvaarders' reizen naar Palestina om heilige plaatsen op de Islamieten te veroveren. De Eerste Kruistocht.

1200
Veel vrome vrouwen leiden een eenvoudig leven in een begijnhof,  dat geen strenge kloosterleven kent.

1215-1216
Het vierde lateraans concillie bepaalt dat bisschoppen andersdenkenden de doodstraf mogen geven

1270-1272
Achtste en laatste 'officiele' kruistocht. De katholieke kruisvaarders moeten het gebied dat ze op de moslims veroverd hadden opgeven.

1349-1351
De Zwarte Dood (pest) maakt vele slachtoffers. De weinige joden die in Gelderland, Brabant en Limburg wonen, worden als zondebokken  weggejaagd.

1378
West-Europa heeft door conflicten in de kerk twee pausen.

1469-1536
De geleerde Desiderius Erasmus roept katholieken en protestanten op elkaar te tolereren.

1517
De reformatie (kerkhervorming) raast door Nederland. 'Protestantse' christenen ergeren zich aan de misstanden in de katholieke kerk.

1566
De beeldenstorm breekt uit. Overal in de Nederlanden vernoelen protestanten beelden en altaren van katholieke kerken. De Spaanse koning Philip II stuurt Alva naar de Nederlanden om orde op zaken te stellen.

1570
Prins Willem van Oranje wordt calvinist, net als zijn naasten.

1573
Holland verbiedt de rooms-katholieke kerk, andere provincies volgen.

1590
De eerste Spaans-Portugese joden komen naar Amsterdam, op de vlucht voor vervolging.

1620
Nadere Reformatie: de gelovige moet nog vromer worden door werk op zondag, luxe, dans , theater en overspel te mijden.

1644
De Gouden Eeuw was een periode in de Nederlandse geschiedenis, en dan met name van de noordelijke zeven Verenigde Provinciën, waarin de Nederlandse handel, wetenschap, kunst en militaire macht (vooral ter zee) een toppositie in de wereld innamen. Deze periode komt ruwweg overeen met de 17e eeuw. Sommigen houden als beginpunt het jaar 1602 aan, het jaar waarin de VOC opgericht werd; anderen kiezen hiervoor het jaar 1609, het beginjaar van het Twaalfjarig Bestand. Na het rampjaar 1672 begon een periode van economische neergang en was de Gouden Eeuw over haar hoogtepunt heen.(wikipedia)

1648:
Vrede van Munster. De vrede van Munster betekent het einde van de Tachtigjarige Oorlog. De Spaanse koning erkent de 'Verenigde Nederlanden' als vrije en soevereine staat. De Gereformeerde Kerk wordt de belangrijkste kerk van de Nederlandse Republiek.

1663
Lente en zomer 1663 zijn koel met eindeloze regens. In de Alblasserwaard heeft men nog steeds wateroverlast. De bewoners wordt vermindering van belastingen verleend. Overal neemt de pest weer toe. In Amsterdam opent in 1663 het eerste koffiehuis zijn deur. De thee was al eerder bekend. In Rotterdam valt op 1 en 2 januari zo veel sneeuw dat de wateren ver­stopt raken. Op 18 januari stroomt al het dooiwater de Bommelerwaard en de Alblasserwaard in evenals op 7 maart.

1665
Op 12 januari 1665 vriest de Nieuwe Maas voor Rotterdam dicht en op de 21e kan men er op lopen. Jan Steen schildert Sint-Nicolaasfeest 4 maart Engeland verklaart de Republiek de oorlog. De Tweede Engelse oorlog duurt tot 1667.

1668
Mei: Vrede te Aken. Lodewijk XIV moet zich tevreden stellen met de door hem veroverde gebieden in de Zuidelijke Nederlanden.

1670
Op 7 november 1670 schrijft van der Goes dat de Staten moeite hebben om aan geld te komen omdat: 'goede ingesetenen soo seer verarmen; de vetweyers hebben dit jaer maer mager geld bedongen, de haringvangst is niet beter, de granen slap in gelding ende manufactuyren willen qualyck van de handt soodat heel de negotie stil staet.

1676
De vloot van de Republiek onder aanvoering van De Ruyter vaart naar de Middellandse Zee om de Franse heerschappij te breken. De overwinningen bij Stromboli en Etna, waar De Ruyter sneuvelt, wordt gevolgd door een forse nederlaag bij Palermo.
In Nijmegen worden vredesonderhandelingen gestart tussen De Republiek en Frankrijk.
Antony van Leeuwenhoek (1632 - 1723) ontdekt met door hemzelf ontwikkelde microscoop het bestaan van bacteriën.

1686
12 nov.:St. Maartensvloed. Met de noordwesterstorm stroomt het water de provincie Groningen binnen.  Noord Groningen en het Oldambt stroomden onder, maar ook andere delen van de provincie werden getroffen.  Het dodencijfer was 1558 mensen.  631 Huizen werd weggespoeld en 616 werd zwaar beschadigd.  Er verdronken 1387 paarden en 7861 koeien.

1693
Vanuit de Republiek worden vredesonderhandelingen met Frankrijk gestart. Onder luid protest van Leopold I van Oostenrijk worden deze echter afgebroken. Het gaat niet goed met de VOC. De Indische rekeningen beginnen tekorten te vertonen.

1695
Frankrijk zit financieel en economisch aan de grond en begint daarom nieuwe vredesonderhandelingen. Ook deze ronde wordt echter afgebroken.

1696
Jan van Brouchoven, graaf van Bergeyck, thesaurier-generaal in de Zuidelijke Nederland, bezoekt Willem III in Londen om hem ervan te overtuigen zo spoedig mogelijk vrede met Frankrijk te sluiten. In Amsterdam vindt het Aansprekersoproer plaats. Een groot deel van de gewone bevolking van Amsterdam laat zich door de aansprekers opruien tegen de werkloosheid die voortkomt uit de voortdurende oorlog.

1698
In Gouda en Haarlem komt het in verband met voedselschaarste tot plunderingen.

1700
1 januari - Nederland gaat over op de Gregoriaanse kalender.
In het begin van de 18de eeuw werden vlooien met een tuigje verkocht als huisdier. Dit betekende het eigenlijke begin van het vlooiencircus.

1701
7 sept.: Haags verbond tussen Engeland, de Republiek en de keizer van Oostenrijk

1702
19 maart: dood van Willem III, tweede stadhouderloze tijdperk.
Mei: oorlogsverklaring van Engeland en de Republiek aan Frankrijk

1707
Johan Willem Friso wordt benoemd tot dienstdoend generaal van de infanterie.

1709
Bloedige slag bij Malplaquet waar geallieerden en Frankrijk duizenden soldaten verliezen.

1713
In Utrecht wordt vrede gesloten tussen Engeland, Pruisen, Portugal, Savoye en de Republiek enerzijds en Frankrijk anderzijds.
Het platteland van de Republiek wordt ernstig getroffen door veepest. Grote delen van de veestapel gaan verloren.

1717
In de Kerstnacht van 1717 brak een hevige noordwesterstorm los die het kustgebied van Nederland, Duitsland en Scandinavië teisterde.  In dit gebied kwamen 11.000 mensen om het leven.  Het was de grootste vloed sinds bijna vier eeuwen en de laatste grote overstroming in Noord Nederland.  Op het noordelijk platteland stond het water een paar meter en in de stad Groningen enkele voeten hoog.  In de provincie Groningen worden dorpen die direct achter de zeedijk liggen bijna volledig weggevaagd.  In totaal maakte de overstroming in Groningen 2.276 dodelijke slachtoffers.  Daarnaast verdronken 11.457 koeien, 3.071 paarden, 1.272 varkens en 20.999 schapen.  Er werden 1455 huizen vernield of ernstig beschadigd. Het water stroomde ook Amsterdam en Haarlem binnen, evenals in de gebieden rond Dokkum en Stavoren.  In Friesland zouden ruim 150 mensen overlijden.


1721
Drie schepen, de Arend met 32 stukken en 111 man, de Thienhoven met 24 stukken en 80 man en de hoeker Afrikaansche Galey, met 14 stukken en 33 man, vormen de expeditievloot van Jacob Roggeveen, (geb. 02-02-1659 + 31-12-1729) naar het onbekende 'Zuidland'. Tijdens deze expeditie werd het Paaseiland ontdekt en vond een paar dagen later de eerste ontmoeting met een Paaseilander plaats. De tekst op de muur van het Zeeuws Archief doet verslag van deze ontmoeting.

1724
In Amsterdam verschijnt de eerste Surinaamse koffie op de markt.

1729
Willem IV (1711 - 1751) meerderjarig en aanvaardt het stadhouderschap in de gewesten Friesland, Groningen, Drenthe en Gelderland. De andere gewesten houden vast aan de stadhouderloze regeringsvorm.

1730
De aardappel wordt in ons land geïntroduceerd, een Zuid-Amerikaans product.

1731
De paalworm teistert ons land, de worm vreet de palen in onze dijken op, een nieuwe ramp voltrekt zich bij het opkomende water. Hierna wordt besloten stenen en zwerfkeien voor de dijken te gebruiken.

1734
Willem IV van Oranje-Nassau (1711-1751), Prins van Oranje, trouwt met Prinses Anne van Engeland en Hannover (1743-1759). Toen hij na zijn huwelijk op zijn reis naar Leeuwarden een stop maakte in Amsterdam, kwam geen enkele Burgemeester hun verwelkomen.

1740
Een strenge winter zorgt voor hongersnood. De winter valt al vroeg in de herfst van 1739. In de Achterhoek en Brabant wordt de bevolking geplaagd door hongerige wolven.
Bij rellen in Batavia wordt de gehele Chinese bevolking (ongeveer 8000 personen) afgeslacht. Binnen de bestuurlijke top geven de bestuurders elkaar de schuld van dit incident.

1746
Omstreeks deze tijd wordt de latere Rotterdamse havenbaron Anthony van Hoboken geboren. Hij wist zijn vloot op te bouwen tot 24 schepen die in dienst van de (NHM) Nederlandse Handel Maatschappij (1824) waren. De schepen werden op eigen werf gebouwd. Het Natuurmuseum in Rotterdam was het voormalig landhuis van Anthony van Hoboken.

1751
22 oktober: Willem IV overlijdt en wordt opgevolgd door zijn minderjarige zoon Willem V (1748 - 1806). Zijn moeder Anna treedt op als regentes.

1763
De beurs in Amsterdam ondergaat een financiële crisis. Het belangrijke handelshuis Jean de Neufville gaat failliet. Andere handelshuizen worden in de val meegesleept.

1763
De handel ligt bijna stil en er heerst een grote werkloosheid, dit zorgt voor onrust onder de bevolking.

1766
8 maart: Willem V wordt volwassen en treedt in functie als erfstadhouder, kapitein- en admiraal-generaal.

1770
Pokkenepidemie

1776
In Nederland worden vele armenhuizen gesticht, dit is slechts een druppel op de gloeiende plaat, de handel ligt volkomen plat.

1778
Roodvonkuitbraak in de omgeving van Rotterdam

1780
Vanwege onder andere de opgelopen spanningen over de handel met de opstandelingen in Amerika en het besluit van de Staten-Generaal om onbeperkt konvooi toe te staan, verklaart Engeland de Republiek de oorlog.

1781
26 september: Publicatie van het pamflet "Aan het Volk van Nederland". Dit kan gezien worden als een manifest van de patriottenpartij.
De VOC moet surseance van betaling aanvragen.
De Staten-Generaal gaat over tot een verbod op de walvisvaart. Alle zeelieden zijn nodig voor het bemannen van de oorlogsvloot.
In 1781, tijdens de Vierde Engelse Oorlog, liet de Friese Admiraliteit te Harlingen de twee grootste linieschepen uit haar bestaan bouwen, de "Vriesland" en de "Stadt en Lande," ieder bewapend met 74 stukken. Maar ze zijn gesloopt zonder in actie te komen, omdat tijdens de bouw bleek dat de schepen zó groot werden dat ze de havenbruggen niet zouden kunnen passeren en veel te diep staken voor de Buitenhaven. Na jaren niet van hun plaats te zijn geweest, werden de schepen in 1792 verkocht aan houtkopers, die ze ter plaatse sloopten.

1782
De patriotten uit het hele land nemen contact met elkaar op en stellen een geheim programma op, waarin wordt gesproken over de verkiezing van burgergecommitteerden en de oprichting van vrijkorpsen.

1784
16 juni: De Staten-Generaal verbiedt het dragen van oranje.

1787
28 juni: Prinses Wilhelmina (gemalin van Prins Willem V) wordt bij Goejanverwellesluis aangehouden door een patriots vrijkorps.

1793
Maart: De Fransen proberen de Republiek te veroveren, maar worden bij Neerwinden verslagen door de Oostenrijkers en zijn gedwongen om de Nederlanden te verlaten.

Terug naar:  KLEINSTRA...........BLANKEN...............van der RASSEL


Meer over de periode 1600-1800


1806
25 februari: Aanvaarding van de wet op het lager onderwijs. Volgens de wet zal het lager onderwijs zo ingericht moeten worden, dat "onder het aanleren van gepasten en nuttige kundigheden, de verstandelijke vermogens der kinderen ontwikkeld worden en zij zelf worden opgeleid tot alle Maatschappelijke en Christelijke deugden". Met deze wet is een aanzet gegeven tot een centraal beleid inzake het lager onderwijs.
9 april: Willem V overlijdt.

1810-1813

Inlijving van het Koninkrijk Holland bij Frankrijk. Keizer Napoleon Bonaparte geeft opdracht tot invoering van de burgerlijke stand en het kadaster. Deze zijn na het vertrek van de Franse - met kleine aanpassingen - blijven bestaan.


1815
16 maart: Willem Frederik geeft een proclamatie uit waarin hij zichzelf uitroept tot koning van de verenigde noordelijke en zuidelijke Nederlanden.
April: Een grondwetscommissie buigt zich over een nieuwe tekst in verband met de vereniging. Het concept wordt in Nederland door de Kamer aanvaard, maar in België afgewezen. De regering verklaart het concept toch als aanvaard door de thuisblijvers te beschouwen als voorstemmers en hetzelfde te doen met afgevaardigden die uitsluitend bezwaar hebben tegen de godsdienstvrijheid.

1816
De regering krijgt grote invloed op aanstellingen van predikanten in de Nederlands hervormde kerk.

1817
In het jaar 1817 mislukte de oogst en in de daarop volgende winter steeg de nood tot ongekende hoogte. Te Rotterdam telde men 800 bedelaars en stadjes als Oldenzaal en Purmerend 80. In het Aalmoezeniershuis te Amsterdam werden 855 vondelingen en 244 verlaten kinderen binnen gebracht

1818
Generaal Johannes van den Bosch raamde de armenzorg op zo'n 8 miljoen per jaar en rekende uit dat van de 190.000 armen die Nederland telde er 150.000 geschikt waren voor werk. Op die manier sloeg hij 2 vliegen in 1 klap, de landloperij en bedelarij werd teruggedrongen en een onontgonnen deel van Nederland kon structureel verbeterd worden. Hij kreeg veel steun van de bevolking en al snel had zijn Maatschappij van Weldadigheid 15.000 leden, waaronder ook Koning Willem I die enthousiast was. De Maatschappij kocht stukken land aan in Drenthe stichtte de armoedekolonies Frederiksoord, Wilhelminaoord en Willemsoord. Tegen een vergoeding van 25 gulden per persoon kon een gemeente een armlastige dumpen. Dordrecht stuurde een heel weeshuis naar de koloniën, en Amsterdam zond in 1824 zo'n 1100 bewonertjes uit het Aalmoezeniersweeshuis naar Veenhuizen. Wat aanvankelijk een goed idee liep uit op een fiasco.

1822
Anton Sinkel opende een winkel aan de Nieuwendijk te Amsterdam. De winkel van Sinkel opereerde vanuit een hele nieuwe stijl. De koopwaar was uitgestald in kasten met ramen, waardoor de klanten van buiten de handelswaar kunnen zien. Ook nieuw is dat alle producten een vaste prijs hebben, iets wat zeer ongebruikelijk was, hierdoor was het niet meer mogelijk om af te dingen op de prijs.

1824
Oprichting van de Nederlandse Handelsmaatschappij waarin de koning zelf deelneemt met 4 miljoen en gedurende 20 jaar een dividend van 4,5% gegarandeerd.

1825.
Paul van Vlissingen sticht de Amsterdamse Stoombootmaatschappij. De bijhorende machinefabriek groeit uit tot “Werkspoor”.

1835
De H.IJ.S.M. (Hollandse IJzeren Spoorweg Maatschappij) krijgt toestemming voor het aanleggen van een proefspoorlijn tussen Amsterdam en Haarlem. Op 20 september 1839 vertrekt de eerste trein tussen beide plaatsen (A'dam-Haarlem) en op 24 september vervoerde de trein de eerste passagiers met een snelheid van 38 km/uur.

1841
De 2 Duitse broers Brennink-Meijer openen hun eerste winkel op de Oosterdijk in Sneek. In hun winkel zijn stoffen en dameskleding te koop te koop. Hun slagzin was: 'C&A is toch voordeliger'.

1844
Sanering van de staatsfinanciën door F. van Hall d.m.v. een gedwongen lening tegen lage rente.

1848
Cholera epidemie met name in Rotterdam, Gouda, Groningen, Leeuwarden, Utrecht.  Ongeveer 20.000 doden op een bevolking van 2½ miljoen.
3 november: Invoering van een belangrijke nieuwe grondwet.

1851
Als gevolg van de slechte behandeling was het aantal patiënten dat het ziekenhuis genezen verliet bijzonder klein. Geen wonder dat de tocht naar het ziekenhuis gezien werd als een enkele reis en het ziekenhuis zelf als een voorportaal van de dood. Vanaf ongeveer 1850 begon daarin verandering te komen. In de tweede helft van de 19de eeuw werden talrijke katholieke en protestantse ziekenhuizen gesticht.

1853
De Paus besluit de RK-Kerkelijke hiërarchie te herstellen. Nederland krijgt vijf bisdommen: Utrecht, Haarlem, 's Hertogenbosch, Roermond en Breda. Dit leidt tot protesten onder protestanten.
15 april: Koning Willem III bezoekt Amsterdam en krijgt een petitie met 51.000 handtekeningen overhandigd met het verzoek zich uit te spreken tegen het herstel van de Kerkelijke hiërarchie.
10 mei: Het kabinet protesteert bij het Vaticaan tegen het herstel van de Hiërarchie en verzoekt de instelling van de bisdommen Utrecht en Haarlem in te trekken.
Cholera epidemie met name in Rotterdam, Groningen, Amsterdam.


1861
Schokkend modenieuwtje uit de jaren zestig van de 19de eeuw: de onderbroek voor dames! Behalve door prostituees werd dit kledingstuk vroeger hooguit gedragen door oude vrouwen of dienstmeisjes op een trap. Deze 'Panthalon Hygiènique' was te koop bij de Winkel van Sinkel. In het rivierengebied sloeg watersnood en koude toe. Koning Willem III spoedde zich naar het rampgebied en zou, volgens de Amsterdamsche Courant, 45.000 gulden uit zijn eigen vermogen beschikbaar hebben gesteld om de allereerste benodigdheden te betalen.

1870

De Nederlandse pokkenepidemie van 1870-1873 Deze virusziekte is al duizenden jaren oud. Vele tientallen miljoenen mensen overleden aan deze ziekte. Een groot deel van de oorspronkelijke bevolking van Amerika verdween door de pokken. De laatste grote epidemie vond plaats als gevolg van de Frans-Pruisische oorlog. In Nederland vielen rond 20.000 slachtoffers.
In 1870 wordt de doodstraf in Nederland afgeschaft voor delicten die in vredestijd zijn gepleegd. In het militaire strafrecht blijft de doodstraf echter bestaan.

1881
1 juni: In Amsterdam opent de Nederlandse Bell Telefoon Maatschappij haar eerste centrale. Ze heeft 49 abonnees. Later in het jaar wordt ook in Rotterdam een centrale geopend.
H. Gerard en Ferdinand Domela Nieuwenhuis (1846 - 1919) richten de Sociaal-Democratische Bond (SDB) op.

1887
1 mei: Willem Vroom en Anton Dreesman openen hun eerste manufacturenhandel in de Weesperstraat te Amsterdam.
1887-1910 heerst in heel Nederland een epidemi van tuberculose

1889
De Arbeidswet van Ruys de Beerenbrouck scherpt door voorwaarden voor arbeid van kinderen, jeugdigen (tot 16 jaar) en vrouwen aan. Bovendien wordt de wet nu gehandhaafd door de op te richten Arbeidsinspectie.
De feministe Wilhelmina Drucker (1847 - 1925) richt de 'Vrije Vrouwen Vereniging' op Oprichting van de Nederlandse Voetbalbond.

1900
30 maart: De Kamer aanvaardt de Leerplichtwet. Invoering van de leerplicht voor alle kinderen vanaf 7 jaar. Het onderwijs hoeft echter niet op school onderwezen te worden. Op basis van de wet mag ook dit ook door b.v. een gouvernante thuis gebeuren. De leerplichtwet was op het nippertje aangenomen. Het was uiteindelijk aan het paard van kamerlid Schimmelpenninck te danken dat de wet werd aangenomen. Schimmelpenninck wilde eigenlijk tegen stemmen, maar omdat hij van zijn paard was gevallen, miste hij de stemming. De wet werd met één stem verschil aangenomen

1906
1 januari: Invoering van het verplichte rijbewijs voor het besturen van motorvoertuigen.
12 maart waternood in Zeeland en o.a. Scheveningen
Oprichting van het Nederlands Verbond van Vakverenigingen (NVV) 1911

In Amsterdam en Rotterdam breekt een langdurige algemene zeeliedenstaking uit. Bij rellen met de politie vallen gewonden.
Sociale wetten van minister Talma o.a. de leeftijd van beschermde jeugd wordt verhoogd naar 18 jaar, ziektewet, invaliditeitswet e.d.

1912
7 februari: De eerste officiële Elfstedentocht wordt gewonnen door Coen de Koning.

1913
Langdurige kabinetscrisis doordat de SDAP geen regeringsverantwoordelijkheid wil nemen.

1914
1e wereldoorlog 1 augustus: Algemene mobilisatie. Ongeveer 1 miljoen Belgische vluchtelingen in Nederland na de val van Antwerpen.

1916
Distributiewet door de toenemende schaarste aan levensmiddelen en huishoudelijke artikelen.

1918:
De geallieerden rekwireren de gehele Nederlandse koopvaardijvloot.
Troelstra spoort op een meting te Rotterdam de arbeidersklasse aan de macht te grijpen.
In 1918 woedde de Spaanse Griep, welke omstreeks 1916 begon in legerplaatsen. Het vermoeden is dat griepepidemieën worden gestart door met griep besmette vogels zoals kippen, kalkoenen e.d.

1935
De werkloosheid neemt astronomische vormen aan. In de winter loopt het werkloosheidspercentage op tot 40 procent van de beroepsbevolking waardoor de NSB een grote verkiezingsoverwinning boekte.

1938
31 januari: Geboorte prinses Beatrix

1940
10 mei: Duitse troepen overschrijden de Nederlandse grens.
14 mei: Rotterdam gebombardeerd.

1946
9 febr.: Oprichting van de Partij van de Arbeid.
17 mei: eerste naoorlogse verkiezingen, de communisten boeken ruime winst.

Terug naar:  KLEINSTRA...........BLANKEN...............van der RASSEL




BRONNEN
Hoofdstukken uit de Nederlandse geschiedenis. http://www.geschiedenis.nl
Boek: Kalendarium van H.P.H.Jansen. (930.9)