ca.
0 Een zestienjarig
meisje wordt bij het Drentse Yde geofferd in de hoop op vruchtbaar land en
vee
ca.
500 Het
christendom verschijnt in Frankrijk en de Zuidelijke Nederlanden Belgie, Limburg
en Brabant)
690 De Engelse monnik Willebrord gaat
naar Noord-Nederland om de Friezen tot het christendom te
bekeren.
695 Oprichting van het eerste
Noord-Nederlandse bisdom: dat van Utrecht. Willebrord is de eerste
bisschop.
754 De Angelsaksische bisschop
Bonifathius wordt tijdens zijn kersteningpraktijken bij Dokkum vermoord door
roofzuchtige Friezen.
1096-1099 Rooms-katholieke 'kruisvaarders'
reizen naar Palestina om heilige plaatsen op de Islamieten te veroveren. De
Eerste Kruistocht.
1200 Veel vrome vrouwen leiden een
eenvoudig leven in een begijnhof, dat geen strenge kloosterleven
kent.
1215-1216 Het vierde lateraans concillie
bepaalt dat bisschoppen andersdenkenden de doodstraf mogen
geven
1270-1272 Achtste en laatste 'officiele'
kruistocht. De katholieke kruisvaarders moeten het gebied dat ze op de moslims
veroverd hadden opgeven.
1349-1351 De Zwarte Dood (pest) maakt vele
slachtoffers. De weinige joden die in Gelderland, Brabant en Limburg wonen,
worden als zondebokken weggejaagd.
1378 West-Europa heeft door conflicten
in de kerk twee pausen.
1469-1536 De geleerde Desiderius Erasmus
roept katholieken en protestanten op elkaar te
tolereren.
1517 De reformatie (kerkhervorming)
raast door Nederland. 'Protestantse' christenen ergeren zich aan de misstanden
in de katholieke kerk.
1566 De beeldenstorm breekt uit. Overal
in de Nederlanden vernoelen protestanten beelden en altaren van katholieke
kerken. De Spaanse koning Philip II stuurt Alva naar de Nederlanden om orde op
zaken te stellen.
1570 Prins Willem van Oranje wordt
calvinist, net als zijn naasten.
1573 Holland verbiedt de
rooms-katholieke kerk, andere provincies volgen.
1590 De eerste Spaans-Portugese joden
komen naar Amsterdam, op de vlucht voor vervolging.
1620 Nadere Reformatie: de gelovige
moet nog vromer worden door werk op zondag, luxe, dans , theater en overspel te
mijden.
1644 De Gouden Eeuw
was een periode in de Nederlandse geschiedenis, en dan met name van de
noordelijke zeven Verenigde Provinciën, waarin de Nederlandse handel,
wetenschap, kunst en militaire macht (vooral ter zee) een toppositie in de
wereld innamen. Deze periode komt ruwweg overeen met de 17e eeuw. Sommigen
houden als beginpunt het jaar 1602 aan, het jaar waarin de VOC opgericht werd;
anderen kiezen hiervoor het jaar 1609, het beginjaar van het Twaalfjarig
Bestand. Na het rampjaar 1672 begon een periode van economische neergang en was
de Gouden Eeuw over haar hoogtepunt heen.(wikipedia)
1648: Vrede van Munster. De vrede van
Munster betekent het einde van de Tachtigjarige Oorlog. De Spaanse koning erkent
de 'Verenigde Nederlanden' als vrije en soevereine staat. De Gereformeerde Kerk
wordt de belangrijkste kerk van de Nederlandse Republiek.
1663 Lente en zomer 1663 zijn koel met
eindeloze regens. In de Alblasserwaard heeft men nog steeds wateroverlast. De
bewoners wordt vermindering van belastingen verleend. Overal neemt de pest weer
toe. In Amsterdam opent in 1663 het eerste koffiehuis zijn deur. De thee was al
eerder bekend. In Rotterdam valt op 1 en 2 januari zo veel sneeuw dat de wateren
verstopt raken. Op 18 januari stroomt al het dooiwater de Bommelerwaard en
de Alblasserwaard in evenals op 7 maart.
1665 Op 12 januari 1665 vriest de
Nieuwe Maas voor Rotterdam dicht en op de 21e kan men er op lopen. Jan Steen
schildert Sint-Nicolaasfeest 4 maart Engeland verklaart de Republiek de oorlog.
De Tweede Engelse oorlog duurt tot 1667.
1668 Mei: Vrede te Aken. Lodewijk XIV
moet zich tevreden stellen met de door hem veroverde gebieden in de Zuidelijke
Nederlanden.
1670 Op 7 november 1670 schrijft van
der Goes dat de Staten moeite hebben om aan geld te komen omdat: 'goede
ingesetenen soo seer verarmen; de vetweyers hebben dit jaer maer mager geld
bedongen, de haringvangst is niet beter, de granen slap in gelding ende
manufactuyren willen qualyck van de handt soodat heel de negotie stil staet.
1676 De vloot van de Republiek onder
aanvoering van De Ruyter vaart naar de Middellandse Zee om de Franse
heerschappij te breken. De overwinningen bij Stromboli en Etna, waar De Ruyter
sneuvelt, wordt gevolgd door een forse nederlaag bij Palermo. In Nijmegen worden
vredesonderhandelingen gestart tussen De Republiek en Frankrijk. Antony van Leeuwenhoek (1632 -
1723) ontdekt met door hemzelf ontwikkelde microscoop het bestaan van bacteriën.
1686 12 nov.:St. Maartensvloed. Met de
noordwesterstorm stroomt het water de provincie Groningen binnen. Noord
Groningen en het Oldambt stroomden onder, maar ook andere delen van de provincie
werden getroffen. Het dodencijfer was 1558 mensen.
631 Huizen werd weggespoeld en 616 werd zwaar beschadigd. Er
verdronken 1387 paarden en 7861 koeien.
1693 Vanuit de
Republiek worden vredesonderhandelingen met Frankrijk gestart. Onder luid
protest van Leopold I van Oostenrijk worden deze echter afgebroken. Het gaat
niet goed met de VOC. De Indische rekeningen beginnen tekorten te vertonen.
1695 Frankrijk zit financieel en
economisch aan de grond en begint daarom nieuwe vredesonderhandelingen. Ook deze
ronde wordt echter afgebroken.
1696 Jan van Brouchoven, graaf van
Bergeyck, thesaurier-generaal in de Zuidelijke Nederland, bezoekt Willem III in
Londen om hem ervan te overtuigen zo spoedig mogelijk vrede met Frankrijk te
sluiten. In Amsterdam vindt het Aansprekersoproer plaats. Een groot deel van de
gewone bevolking van Amsterdam laat zich door de aansprekers opruien tegen de
werkloosheid die voortkomt uit de voortdurende oorlog.
1698 In Gouda en Haarlem komt het in
verband met voedselschaarste tot plunderingen.
1700 1 januari - Nederland gaat
over op de Gregoriaanse kalender. In het begin van de 18de eeuw
werden vlooien met een tuigje verkocht als huisdier. Dit betekende het
eigenlijke begin van het vlooiencircus.
1701 7 sept.: Haags
verbond tussen Engeland, de Republiek en de keizer van Oostenrijk
1702 19 maart: dood van Willem III,
tweede stadhouderloze tijdperk. Mei: oorlogsverklaring van
Engeland en de Republiek aan Frankrijk
1707 Johan Willem Friso wordt benoemd
tot dienstdoend generaal van de infanterie.
1709 Bloedige slag bij Malplaquet waar
geallieerden en Frankrijk duizenden soldaten verliezen.
1713 In Utrecht wordt vrede gesloten
tussen Engeland, Pruisen, Portugal, Savoye en de Republiek enerzijds en
Frankrijk anderzijds. Het platteland van de Republiek
wordt ernstig getroffen door veepest. Grote delen van de veestapel gaan
verloren.
1717 In de Kerstnacht van 1717 brak een
hevige noordwesterstorm los die het kustgebied van Nederland, Duitsland en
Scandinavië teisterde. In dit gebied kwamen 11.000 mensen om het
leven. Het was de grootste vloed sinds bijna vier eeuwen en de laatste
grote overstroming in Noord Nederland. Op het noordelijk platteland stond
het water een paar meter en in de stad Groningen enkele voeten hoog. In de
provincie Groningen worden dorpen die direct achter de zeedijk liggen bijna
volledig weggevaagd. In totaal maakte de overstroming in Groningen 2.276
dodelijke slachtoffers. Daarnaast verdronken 11.457 koeien, 3.071 paarden,
1.272 varkens en 20.999 schapen. Er werden 1455 huizen vernield of ernstig
beschadigd. Het water
stroomde ook Amsterdam en Haarlem binnen, evenals in de gebieden rond Dokkum en
Stavoren. In Friesland zouden ruim 150 mensen
overlijden.
1721
Drie
schepen, de Arend met 32 stukken en 111 man, de Thienhoven met 24 stukken en 80
man en de hoeker Afrikaansche Galey, met 14 stukken en 33 man, vormen de
expeditievloot van Jacob Roggeveen, (geb. 02-02-1659 + 31-12-1729) naar het
onbekende 'Zuidland'. Tijdens deze expeditie werd het Paaseiland ontdekt en vond
een paar dagen later de eerste ontmoeting met een Paaseilander plaats. De tekst
op de muur van het Zeeuws Archief doet verslag van deze ontmoeting.
1724
In
Amsterdam verschijnt de eerste Surinaamse koffie op de markt.
1729
Willem IV
(1711 - 1751) meerderjarig en aanvaardt het stadhouderschap in de gewesten
Friesland, Groningen, Drenthe en Gelderland. De andere gewesten houden vast aan
de stadhouderloze regeringsvorm.
1730 De aardappel wordt in ons land
geïntroduceerd, een Zuid-Amerikaans product.
1731 De paalworm teistert ons land, de
worm vreet de palen in onze dijken op, een nieuwe ramp voltrekt zich bij het
opkomende water. Hierna wordt besloten stenen en zwerfkeien voor de dijken te
gebruiken.
1734
Willem IV
van Oranje-Nassau (1711-1751), Prins van Oranje, trouwt met Prinses Anne van
Engeland en Hannover (1743-1759). Toen hij na zijn huwelijk op zijn reis naar
Leeuwarden een stop maakte in Amsterdam, kwam geen enkele Burgemeester hun
verwelkomen.
1740 Een strenge winter zorgt voor
hongersnood. De winter valt al vroeg in de herfst van 1739. In de Achterhoek en
Brabant wordt de bevolking geplaagd door hongerige wolven. Bij rellen in Batavia wordt de
gehele Chinese bevolking (ongeveer 8000 personen) afgeslacht. Binnen de
bestuurlijke top geven de bestuurders elkaar de schuld van dit incident.
1746
Omstreeks
deze tijd wordt de latere Rotterdamse havenbaron Anthony van Hoboken geboren.
Hij wist zijn vloot op te bouwen tot 24 schepen die in dienst van de (NHM)
Nederlandse Handel Maatschappij (1824) waren. De schepen werden op eigen werf
gebouwd. Het Natuurmuseum in Rotterdam was het voormalig landhuis van Anthony
van Hoboken.
1751
22 oktober:
Willem IV overlijdt en wordt opgevolgd door zijn minderjarige zoon Willem V
(1748 - 1806). Zijn moeder Anna treedt op als regentes.
1763
De beurs in
Amsterdam ondergaat een financiële crisis. Het belangrijke handelshuis Jean de
Neufville gaat failliet. Andere handelshuizen worden in de val meegesleept.
1763
De handel
ligt bijna stil en er heerst een grote werkloosheid, dit zorgt voor onrust onder
de bevolking.
1766
8 maart:
Willem V wordt volwassen en treedt in functie als erfstadhouder, kapitein- en
admiraal-generaal.
1770 Pokkenepidemie
1776 In Nederland worden vele
armenhuizen gesticht, dit is slechts een druppel op de gloeiende plaat, de
handel ligt volkomen plat.
1778 Roodvonkuitbraak in de omgeving
van Rotterdam
1780
Vanwege
onder andere de opgelopen spanningen over de handel met de opstandelingen in
Amerika en het besluit van de Staten-Generaal om onbeperkt konvooi toe te staan,
verklaart Engeland de Republiek de oorlog.
1781 26 september: Publicatie van het
pamflet "Aan het Volk van Nederland". Dit kan gezien worden als een manifest van
de patriottenpartij. De VOC moet surseance van betaling
aanvragen. De Staten-Generaal gaat over tot
een verbod op de walvisvaart. Alle zeelieden zijn nodig voor het bemannen van de
oorlogsvloot. In 1781, tijdens de Vierde Engelse
Oorlog, liet de Friese Admiraliteit te Harlingen de twee grootste linieschepen
uit haar bestaan bouwen, de "Vriesland" en de "Stadt en Lande," ieder bewapend
met 74 stukken. Maar ze zijn gesloopt zonder in actie te komen, omdat tijdens de
bouw bleek dat de schepen zó groot werden dat ze de havenbruggen niet zouden
kunnen passeren en veel te diep staken voor de Buitenhaven. Na jaren niet van
hun plaats te zijn geweest, werden de schepen in 1792 verkocht aan houtkopers,
die ze ter plaatse sloopten.
1782 De patriotten uit het hele land
nemen contact met elkaar op en stellen een geheim programma op, waarin wordt
gesproken over de verkiezing van burgergecommitteerden en de oprichting van
vrijkorpsen.
1784
16 juni: De
Staten-Generaal verbiedt het dragen van oranje.
1787 28 juni: Prinses Wilhelmina
(gemalin van Prins Willem V) wordt bij Goejanverwellesluis aangehouden door een
patriots vrijkorps.
1793
Maart: De
Fransen proberen de Republiek te veroveren, maar worden bij Neerwinden verslagen
door de Oostenrijkers en zijn gedwongen om de Nederlanden te verlaten.
1806 25 februari: Aanvaarding van de
wet op het lager onderwijs. Volgens de wet zal het lager onderwijs zo ingericht
moeten worden, dat "onder het aanleren van gepasten en nuttige kundigheden, de
verstandelijke vermogens der kinderen ontwikkeld worden en zij zelf worden
opgeleid tot alle Maatschappelijke en Christelijke deugden". Met deze wet is een
aanzet gegeven tot een centraal beleid inzake het lager onderwijs. 9 april: Willem V overlijdt.
1810-1813 Inlijving van het Koninkrijk
Holland bij Frankrijk. Keizer Napoleon Bonaparte geeft opdracht tot invoering
van de burgerlijke stand en het kadaster. Deze zijn na het vertrek van de Franse
- met kleine aanpassingen - blijven bestaan.
1815 16 maart: Willem Frederik geeft
een proclamatie uit waarin hij zichzelf uitroept tot koning van de verenigde
noordelijke en zuidelijke Nederlanden. April: Een grondwetscommissie
buigt zich over een nieuwe tekst in verband met de vereniging. Het concept wordt
in Nederland door de Kamer aanvaard, maar in België afgewezen. De regering
verklaart het concept toch als aanvaard door de thuisblijvers te beschouwen als
voorstemmers en hetzelfde te doen met afgevaardigden die uitsluitend bezwaar
hebben tegen de godsdienstvrijheid.
1816 De regering krijgt grote invloed
op aanstellingen van predikanten in de Nederlands hervormde kerk.
1817 In het jaar 1817 mislukte de oogst
en in de daarop volgende winter steeg de nood tot ongekende hoogte. Te Rotterdam
telde men 800 bedelaars en stadjes als Oldenzaal en Purmerend 80. In het
Aalmoezeniershuis te Amsterdam werden 855 vondelingen en 244 verlaten kinderen
binnen gebracht
1818 Generaal Johannes van den Bosch
raamde de armenzorg op zo'n 8 miljoen per jaar en rekende uit dat van de 190.000
armen die Nederland telde er 150.000 geschikt waren voor werk. Op die manier
sloeg hij 2 vliegen in 1 klap, de landloperij en bedelarij werd teruggedrongen
en een onontgonnen deel van Nederland kon structureel verbeterd worden. Hij
kreeg veel steun van de bevolking en al snel had zijn Maatschappij van
Weldadigheid 15.000 leden, waaronder ook Koning Willem I die enthousiast was. De
Maatschappij kocht stukken land aan in Drenthe stichtte de armoedekolonies
Frederiksoord, Wilhelminaoord en Willemsoord. Tegen een vergoeding van 25 gulden
per persoon kon een gemeente een armlastige dumpen. Dordrecht stuurde een heel
weeshuis naar de koloniën, en Amsterdam zond in 1824 zo'n 1100 bewonertjes uit
het Aalmoezeniersweeshuis naar Veenhuizen. Wat aanvankelijk een goed idee liep
uit op een fiasco.
1822
Anton Sinkel opende een
winkel aan de Nieuwendijk te Amsterdam. De winkel van Sinkel opereerde vanuit
een hele nieuwe stijl. De koopwaar was uitgestald in kasten met ramen, waardoor
de klanten van buiten de handelswaar kunnen zien. Ook nieuw is dat alle
producten een vaste prijs hebben, iets wat zeer ongebruikelijk was, hierdoor was
het niet meer mogelijk om af te dingen op de prijs.
1824 Oprichting van de Nederlandse
Handelsmaatschappij waarin de koning zelf deelneemt met 4 miljoen en gedurende
20 jaar een dividend van 4,5% gegarandeerd.
1825. Paul van Vlissingen sticht de
Amsterdamse Stoombootmaatschappij. De bijhorende machinefabriek groeit uit tot
“Werkspoor”.
1835 De H.IJ.S.M. (Hollandse IJzeren
Spoorweg Maatschappij) krijgt toestemming voor het aanleggen van een
proefspoorlijn tussen Amsterdam en Haarlem. Op 20 september 1839 vertrekt de
eerste trein tussen beide plaatsen (A'dam-Haarlem) en op 24 september vervoerde
de trein de eerste passagiers met een snelheid van 38 km/uur.
1841 De 2 Duitse broers Brennink-Meijer
openen hun eerste winkel op de Oosterdijk in Sneek. In hun winkel zijn stoffen
en dameskleding te koop te koop. Hun slagzin was: 'C&A is toch voordeliger'.
1844 Sanering van de staatsfinanciën
door F. van Hall d.m.v. een gedwongen lening tegen lage rente.
1848 Cholera epidemie met name in
Rotterdam, Gouda, Groningen, Leeuwarden, Utrecht. Ongeveer
20.000 doden op een bevolking van 2½ miljoen. 3 november: Invoering van een
belangrijke nieuwe grondwet.
1851 Als gevolg van de slechte
behandeling was het aantal patiënten dat het ziekenhuis genezen verliet
bijzonder klein. Geen wonder dat de tocht naar het ziekenhuis gezien werd als
een enkele reis en het ziekenhuis zelf als een voorportaal van de dood. Vanaf
ongeveer 1850 begon daarin verandering te komen. In de tweede helft van de 19de
eeuw werden talrijke katholieke en protestantse ziekenhuizen gesticht.
1853 De Paus besluit de RK-Kerkelijke
hiërarchie te herstellen. Nederland krijgt vijf bisdommen: Utrecht, Haarlem, 's
Hertogenbosch, Roermond en Breda. Dit leidt tot protesten onder protestanten.
15 april: Koning Willem III
bezoekt Amsterdam en krijgt een petitie met 51.000 handtekeningen overhandigd
met het verzoek zich uit te spreken tegen het herstel van de Kerkelijke
hiërarchie. 10 mei: Het kabinet protesteert
bij het Vaticaan tegen het herstel van de Hiërarchie en verzoekt de instelling
van de bisdommen Utrecht en Haarlem in te trekken. Cholera epidemie met name
in Rotterdam, Groningen, Amsterdam.
1861 Schokkend modenieuwtje uit de
jaren zestig van de 19de eeuw: de onderbroek voor dames! Behalve door
prostituees werd dit kledingstuk vroeger hooguit gedragen door oude vrouwen of
dienstmeisjes op een trap. Deze 'Panthalon Hygiènique' was te koop bij de Winkel
van Sinkel. In het
rivierengebied sloeg watersnood en koude toe. Koning Willem III spoedde zich
naar het rampgebied en zou, volgens de Amsterdamsche Courant, 45.000 gulden uit
zijn eigen vermogen beschikbaar hebben gesteld om de allereerste benodigdheden
te betalen.
1870 De Nederlandse pokkenepidemie van
1870-1873 Deze virusziekte is al duizenden jaren oud. Vele tientallen miljoenen
mensen overleden aan deze ziekte. Een groot deel van de oorspronkelijke
bevolking van Amerika verdween door de pokken. De laatste grote epidemie vond
plaats als gevolg van de Frans-Pruisische oorlog. In Nederland vielen rond
20.000 slachtoffers. In 1870 wordt de doodstraf in Nederland
afgeschaft voor delicten die in vredestijd zijn gepleegd. In het militaire
strafrecht blijft de doodstraf echter bestaan.
1881 1 juni: In Amsterdam opent de
Nederlandse Bell Telefoon Maatschappij haar eerste centrale. Ze heeft 49
abonnees. Later in het jaar wordt ook in Rotterdam een centrale geopend.
H. Gerard en Ferdinand Domela
Nieuwenhuis (1846 - 1919) richten de Sociaal-Democratische Bond (SDB) op.
1887 1 mei: Willem Vroom en Anton
Dreesman openen hun eerste manufacturenhandel in de Weesperstraat te Amsterdam.
1887-1910 heerst in heel Nederland een epidemi van
tuberculose
1889 De Arbeidswet van Ruys de
Beerenbrouck scherpt door voorwaarden voor arbeid van kinderen, jeugdigen (tot
16 jaar) en vrouwen aan. Bovendien wordt de wet nu gehandhaafd door de op te
richten Arbeidsinspectie. De feministe Wilhelmina Drucker
(1847 - 1925) richt de 'Vrije Vrouwen Vereniging' op Oprichting van de
Nederlandse Voetbalbond.
1900
30 maart: De Kamer
aanvaardt de Leerplichtwet. Invoering van de leerplicht voor alle kinderen vanaf
7 jaar. Het onderwijs hoeft echter niet op school onderwezen te worden. Op basis
van de wet mag ook dit ook door b.v. een gouvernante thuis gebeuren. De
leerplichtwet was op het nippertje aangenomen. Het was uiteindelijk aan het
paard van kamerlid Schimmelpenninck te danken dat de wet werd aangenomen.
Schimmelpenninck wilde eigenlijk tegen stemmen, maar omdat hij van zijn paard
was gevallen, miste hij de stemming. De wet werd met één stem verschil
aangenomen
1906 1 januari: Invoering van het
verplichte rijbewijs voor het besturen van motorvoertuigen. 12 maart waternood in Zeeland en
o.a. Scheveningen Oprichting van het Nederlands Verbond van Vakverenigingen
(NVV) 1911 In Amsterdam en Rotterdam breekt
een langdurige algemene zeeliedenstaking uit. Bij rellen met de politie vallen
gewonden. Sociale wetten van minister Talma
o.a. de leeftijd van beschermde jeugd wordt verhoogd naar 18 jaar, ziektewet,
invaliditeitswet e.d.
1912
7 februari: De eerste
officiële Elfstedentocht wordt gewonnen door Coen de Koning.
1913 Langdurige kabinetscrisis doordat
de SDAP geen regeringsverantwoordelijkheid wil nemen.
1914 1e wereldoorlog 1 augustus:
Algemene mobilisatie. Ongeveer 1 miljoen Belgische vluchtelingen in Nederland na
de val van Antwerpen.
1916
Distributiewet
door de toenemende schaarste aan levensmiddelen en huishoudelijke artikelen.
1918: De geallieerden rekwireren de
gehele Nederlandse koopvaardijvloot. Troelstra spoort op een meting te
Rotterdam de arbeidersklasse aan de macht te grijpen. In 1918 woedde de Spaanse Griep,
welke omstreeks 1916 begon in legerplaatsen. Het vermoeden is dat
griepepidemieën worden gestart door met griep besmette vogels zoals kippen,
kalkoenen e.d.
1935
De werkloosheid
neemt astronomische vormen aan. In de winter loopt het werkloosheidspercentage
op tot 40 procent van de beroepsbevolking waardoor de NSB een grote
verkiezingsoverwinning boekte.
1938 31 januari: Geboorte prinses
Beatrix
1940 10 mei: Duitse troepen
overschrijden de Nederlandse grens. 14 mei: Rotterdam gebombardeerd.
1946 9 febr.: Oprichting van de Partij
van de Arbeid. 17 mei: eerste naoorlogse
verkiezingen, de communisten boeken ruime winst.